Stres ve Stresle Baş Etmenin Yolları

Hayatın bir parçası; “atsan atılmaz satsan satılmaz” denilecek türündendir. Ancak çok fazla stres, farklı rahatsızlıklara neden olmaktadır. Kalp hastalığı, yüksek tansiyon, göğüs ağrısı, kalp çarpması, unutkanlık, zihinsel sorunlar ve daha fazlası stres kaynaklı ortaya çıkmaktadır. Stres kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir unsurdur.

Stres Hastalık mı?

Stres bir hastalık değildir. Fakat belirtileri hastalığa benzeyebilmekte ve sonuçları da hastalık kadar ciddi sağlık sorunlarına neden olmakta ve kişiyi olumsuz etkilemektedir. Yaşam kalitesini etkilen en önemli etkenlerin başında stres gelmektedir. Bu nedenle stresi erken aşamalarda çözülmelidir. Yaşam kalitesini ciddi düzeyde bozan strese karşı tedbirli olunmalı ve her daim mücadele içerisinde olunmalıdır.

Stres Belirtileri

Uzun süre stres altında kalan kişilerin vücutlarında bir şeyler yanlış gitmeye başlar. Beden ikaz işaretleri verir. Fiziksel, bilişsel, zihinsel, duygusal ve davranışsal olarak belirtiler gösterir. Her unsur ve belirti önemsenmelidir. Stresin belli belirtileri şunlardır;

  • Baş dönmesi,
  • Genel ağrı,
  • Diş gıcırdatması,
  • Çene ve diş sıkma,
  • Kas gerilmesi,
  • Uyku sorunu,
  • Hazımsızlık,
  • Kalp çarpıntısı,
  • Yorgunluk,
  • Bitkinlik,
  • Kulaklarda çınlama,
  • Titreme,
  • Kilo kaybı veya aşırı kilo alma gibi birçok farklı fiziksel belirtisi vardır. Bunun yanı sıra içsel olarak öfke, kaygı, tasa, ağlama, depresyon, sinirlilik, olumsuz düşünme, odaklanma sorunu, dikkat eksikliği, unutkanlık, yetersizlik gibi duygusal belirtiler de baş gösterir.

Bahsi geçen belirtilerin görülmesi durumunda mutlaka bireysel harekete geçilmeli ve strese karşı mücadele edilmelidir. Aksi durumda sorun içinden çıkılmaz bir hal alır.

Stres Kalıcı Hal Almamalı

Ruh ve beden sağlığını olumsuz etkileyen önemli bir etkendir stres. Günlük yaşantıdaki bazı vakalar strese neden olmaktadır. Önemli olan ise stresin olması değil,  daimi ve kalıcı hal almamasıdır. Zamanın daralmasıyla kaygı ve endişeler, gücen eksikliği gibi unsurlardan ötürü stres oluşur. Genellikle stres kaynağı ve başlangıç noktası ise “yetiştirememe, yapamama, halledememe” düşünceleridir.

Stres Kontrolü, Baş Edebilme İçin Önemli İpuçları

  • Beslenme alışkanlığınızı kontrol edin. Yemeniz ölçülü ve dengeli olmalıdır. Alkol, sigara ve gıda tüketimini artırmamalısınız.
  • Her şeye “EVET” dememelisiniz. Gerektiğinde “HAYIR” demelisiniz ki, herkesin taleplerini her daim karşılamanız mümkün değildir.
  • Sigarayı bırakın. Sigara stresi tetiklemektedir.
  • Düzenli spor, egzersiz yapın ama kendinizle savaş haline getirmeyin. Daha çok rahatlatıcı ve sizi motive edici olması için yöntemler geliştirin. Ağır sporlardan da kaçının.
  • Mutlaka her gün dinlenmek ve kendinize vakit ayırmak için imkânlar oluşturun.
  • Denetim altında tutabileceğiniz ve yapabileceğiniz bütün görev ve sorumluluklarınızı bilin.
  • Stres nedenlerini azaltmak için çaba gösterin.
  • Gerçekçi olun. Hedefleriniz yapılabilir olsun. %100 Başarı ilkesi stres yaratır, unutmayın.
  • Yeteri kadar dinlenmeye özen gösterin. Bünyenize uygun diyet, egzersiz ve dinlenme metotları geliştirin.

Olumlu Stres ve Gelişim

Stres bir noktada faydalıdır. Olumlu stres olarak adlandırılan bu stres, sizi yeni dönemlere geçişe uyum sağlatır. Sıkıntıların üstesinden gelmenize yardımcı olur. Bu halden faydalanmaya özen gösterin. Bazı olumlu stresler şunlardır;

  • Evlenmek,
  • Yeni bir bebek dünyaya getirmek,
  • İş yerinde terfi almak,
  • Şehir veya Ev değişikliği vb.

Strese Girildiğinde Olumlu Tutum Sergileme

Stresli olduğunuz her an olumlu tavırlar sergilemeye çaba gösterin. Olumlu tutum benlik saygınızı oluşturur ve strese karşı doğal savunma mekanizması geliştirir. Kaçınılmaz değişikliklere de olumlu bakın. “Var her işte bir hayır” demeyi öğrenin.

  • Sakin halde ne yaptığınızın bilincinde olun. Derin nefes alın ve seçimlerinizi yapın.
  • Objektif, gerçekçi ve esnek biri olmaya çalışın.
  • Strese neden olan durumlara farklı açıdan bakarak çözümler üretin. Kabul edilebilir ve uygulanabilir olanları belirleyerek sakince seçimler yapın.
  • Seçimlerinizin sonuçlarını unutmayın. En kötü ihtimalleri her zaman düşünüp, ona göre davranın.

Stres Faktörünü Azaltma

Kimse unutmamalıdır ki, stressiz hayat yaşamak mümkün değildir. Ancak stresin bazı zararlarını azaltmak olası bir durumdur.

  • Evvela stresin nedenini, neden stresli kendinizi hissettiğinizi belirleyin.
  • Stresin kaynaklarından kurtulmaya yönelik seçenekler belirleyin. Mesela trafik sizin strese girmenize neden oluyorsa bir müddet toplu taşımayı tercih edin.
  • Stresi etkili bir biçimde yönetmek için programlar yapın ve gerçekçi, esnek olmaya özen gösterin.
  • İşinize odaklanın. Bir kerede bir konuyla ilgilenin. Aynı anda farklı işlerle uğraşmayın. 3’lü hal döngüsünden çıkmadan bir işi yapmaya çalışın.
  • Stresi kontrol edemediğiniz düzeylerde mutlaka mola verin.
  • Stresle hala başa çıkamıyorsanız veya çıkamadığınız anlar olduğunda uzmanlardan yardım isteyin.

Stresle Mücadelede Besinlerden Destek Alma

Düzenli, dengeli ve yeterli beslenmek strese karşı etkilidir. Yağsız et, balık yahut tavuk, tam tahıllı ekmek, meyve ve sebze, düşük yağlı süt ürünleri günlük olarak tüketmeye özen göstermelisiniz.

  • Aşırıya kaçmadan, sakince ve az miktarda yemek yiyin.
  • Sağlıklı bir kiloya ulaşmaya, kiloyu korumaya ve formda kalmaya özen gösterin.
  • Günlük meyve ve sebze tüketin.
  • Bakliyat ve sebze misali lif düzeyi yüksek gıdalar tüketin.
  • Günlük yağ alımını mutlaka azaltın. Doymuş yağ, trans yağ ve aşırı yağ tüketiminden kaçının. Şeker ve tuzdan uzaklaşın.
  • Alkol ve sigarayı tamamen kesin, kafein tüketimini ise en aza indirin.
  • Düzenli olarak egzersiz yapın ve sağlıklı beslenme alışkanlığı edinin.

Stres Düzeyinde Uykunun Rolü

Stresin tetikleyici ve ilave artırıcılarının başında uyku geliyor. Stresli iken iyi uyku almanız zordur. Uykusuzluk hali ise stresi daha da artırmakta ve depresyona neden olmaktadır. Bundan dolayı;

  • Düzenli uyku programı oluşturun. Günün aynı saatinde her gün uyuyup, aynı saatte uyanın.
  • Rahat edeceğiniz konumda, karanlık ve sessiz ortamlarda uyuyun.
  • Yatak odasında ASLA çalışmayın, televizyon seyretmeyin ve bir şey yiyip-içmeyin. Yalnızca uyku odası olarak kullanın.
  • Bütün gün uyuklamaktan kaçının. Uykunuz geldiğinde egzersiz yapın, açık havada yürüyün.
  • Sinirli ya da endişeli hissettiğiniz anlarda eşinizle, güvenilir dostlarla konuşun veya günce yazın.
  • Sizi rahatlatacak müzikler dinleyin.
  • Yatağa gitmeden önce tuvalete sık çıkmayı engellemeniz gerekiyor. Tuvalet ihtiyacı uyku kalitesini olumsuz etkiler. Kesintisiz uykuya mani olur. İhtiyaçlarınızı uyumadan önce giderin ve sıvı alımını yatmadan 3 saat evvel kesin.
  • Uyumadan 6 saat evvel kafein ve tein içerikli içeceklerin tüketimini durdurun.
  • Uyumadan 2 saat önce egzersiz yapın ve derin düşünme yahut yoga yapmaya çalışın.

Uzun Süreli Stresin Çocuklara Zararları

Uzun süreli stres halinde kişilik değişikliği, intihar fikri ya da girişimi, kişisel zarar vermeler ve dahası davranışsal olarak görülebilir. Bu yüzden çocukların yaşamış olduğu stresi ASLA hafife almamalı, farkında olarak baş etmeleri konusunda gereken desteği sağlamak yetişkinlerin büyük görevlerindendir.

Bu tarz stres halleriyle baş edemeyen çocuklar, ilerleyen dönemlerde bağımlılık ve madde kullanımına bulaşabilmektedir. Karakter bozukluğu ve psikolojik buhranlar kalıcı hal alabilmektedir.

Çocuklarlarda Görülen Stres Halleri

  • Görmezlikten gelme,
  • Başkalarını daima suçlama,
  • Duyguları bastırma,
  • İntihar etme düşüncesi veya eğilimi gibi davranışlara çocuklar başvurabilmektedir. Bu haller ise kesinlikle strese çözüm değildir. Bu haller anlık kurtulma ve bireysel aldatma halidir.

Çocuklarda Hayal Kırıklığında Görülen Stres Halleri

  • Aşırı tepki gösterme,
  • Öfke nöbeti geçirme,
  • Aşırı kırıcı olma,
  • Kaygı ve hüzünlü olma gibi durumlar dışarı vurulmaktadır.

Çocuklar, stres anında tepki vermeme, ortamı terk etme gibi davranışlar gösterebilmektedir. Fakat bu davranışlar, stresi çözmekten ziyade onu içinde biriktirmesine, farkında olmaksızın stresin çok çok daha büyümesine neden olmaktadır.

Çocukların konuşmasına izin verin!

Sizinle konuşmalarına izin verin. Sizden korkmamalarını, paylaşmalarını isteyin. Bunu ve bu güveni onlara aşılamalısınız. Çocuklarınızı dinleyin, çözüm üretmelerine yardımcı olun. Küçük olan vakalar büyük anlamlar taşıyabilmektedir. Saygı duyulması gerekir.

Stresle Baş Etmenin En Etkili Yolları

  • Olumlu Düşünme

Kendi içsel konuşmalarımız olumsuz oldukça durum çıkmaza girer. Olumsuz düşüncelerin farkında varmalı, olumlu düşünmeye çalışmalıyız. Bu durum stresi azaltır ve sağlıklı kararlar almanızı sağlar.

  • Kendimizi Hazırlama

Strese neden olacak bir durum gelmeden önlem almalı, kendinizi ve çocuğunuzu buna hazırlamalısınız. Misal; Sınav öncesi onu cesaretlendirmeli, iyi geçen sınavlarını hatırlatmaya çalışmalısınız. Başarılarını düşünerek kendini motive edecektir. Yetişkin olarak sizler de bu şekilde strese hazırlıklı olmalısınız.

  • Farklı Konulara Odaklanma

Yaşadığınız korku, tedirginlik, kızgınlık gibi duygu halleri yerine farklı konulardan elde etmeyi arzuladığınız sonuçlar üzerine odaklanmalı, kendinizi yoğunlaştırmalısınız. Sürekli yaşanan olumsuz olay ve durumları düşünmek stresi artırır ve olumsuz neticelere neden olur.

  • Paylaşma

Stres, kişiler arası insan ilişkilerinden kaynaklıysa bu kişilerle paylaşılmalıdır. Çocuklarınızın arkadaşlarıyla yaşadığı sorunlarda müdahale etmeden, kendi aralarında konuşmaya cesaretlendirmeli ve çözümü kendilerinin çözmesini sağlamalısınız. Sıkıntıları içinizde tutmak yerine paylaşmalısınız. Buna zaman ayırmalısınız.

Paylaşım Tercihini Bırakma

Sorunun nasıl dendiği önemlidir. Sen’li cümleler yerine Ben’li cümleleri kullanın. “Sen böyle yaptın” demektense “Ben öyle hissediyorum” demeyi başarmalısınız ki, bu daha uygundur.

  • Egzersiz Yapma

Düzenli egzersiz yapmak, aşırı tepki vermeyi azaltır. Sakin olmaya yardımcıdır. Kaygı ve gerginliği de azaltmaktadır. Bireyin kendisine öz saygısını artırır. Çocukların da, yetişkinlerin de ilgi duydukları spor dallarında yönelmeleri önem teşkil eder. Stresle mücadelede önemli role sahiptir.

  • Sağlıklı Beslenme

Bolca meyve yemeli ve gerçek manada bol miktarda su tüketmelisiniz. Tereyağının kalitelisini azami miktarda yemeli, margarini isi tamamen ortadan kaldırmalı, sofranızdan çıkarmalısınız. Daha çok bitkisel yağlara yönelmeli ve az yağlı süt içmelisiniz. Yoğurt tüketmeye de özen göstermelisiniz. Fazla şeker ve tuzdan uzak durmalı, hazır gıdaları ise ASLA tüketmemelisiniz.

  • Kahvaltı Yapma

Sabahları kahvaltıyı alışkanlık haline getirmelisiniz. Erken saatlerde yapmalı, geç saatlere bırakmamalısınız. Kahve çay gibi strese neden olacak içecekleri değil, ıhlamur gibi bitkisel çayları tercih etmelisiniz. Ayrıca sabahları sizi uyandıracak alarm seslerinin de ani veya çok yüksek olmamasına özen gösterin.

  • Uykuyu Kalitelendirme ve Düzene Sokma

Kaliteli uyku, düzenli ve yeterli uyku halidir ki, yaşam kalitesinin olmazsa olmazıdır. Uykudan evvel gerginliğe neden olacak tüm unsurları ortadan kaldırmalısınız. Korku, gerilim ve aşırı romantik, dram filmleri seyretmemelisiniz. Çay, kahve, alkol, sigara tüketiminden sakınmalı ve bırakılamıyorsa bile en az 3 saat önceden kesilmelidir. Yatmadan 45 dakika önce yarım bardak ayran veya süt içebilirsiniz. Yatağınız sadece uyuma yeriniz olsun. Kitap okumayın, seyretgeç (televizyon) seyretmeyin veya telefon, bilgisayar gibi elektronik bir araçla ilgilenmeyin. Yatağa ise sadece uykunuz geldiğinde gidip, girin.

  • Gevşeme ve Rahatlama

Farklı gevşeme ve rahatlama yöntemleri geliştirin. Stres anında solunum egzersizleriyle veya zihinsel canlandırma yaparak kendinizi sakinleştirin.

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir