Duygusal Zekâ Önemli mi?

Duygusal Zekâ Önemli mi?

Duygusal zeka denilen şey nedir, neden önemlidir?

Duygusal zekâ, diğer tabiriyle (EQ) entelektüel yetenek denilen kavram, sıkça duyulan terimler arasındadır. Psikoloji, kişisel gelişim, ruhsal sağlık vb. alanlarda ve özellikle de 90’ların sonrasında oldukça popülerlik kazanmıştır. Günümüz aydınları ve toplumları için gündem bugünlerde oluşturmuyor olsa da önemini hâlâ koruyan konulardandır.

Sosyal bilimler alanında çok nadir yeni kavram üretimi söz konusudur. Daha çok var olan kavramların farklı şekillerde ifade edilişi, yeni bir kavram algısıyla sunulur. Duygusal Zekâ da yeni şişesinde sunulan eski bir şarap misalidir.

Tayfun Doğan (Üsküdar Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi)

1920 yılında Thorndike, “Sosyal Zekâ” kavramını ileri sürerek, insanları anlama ve onlarla ilişkide ustaca davranma becerisi olarak nitelendirme yapmıştır. Sosyal zeka olarak tanımlansa da ölçümü ve akademik zekadan farklılığı henüz tartışma konusudur. Dolayısıyla da her 25 – 30 yılda bir gündeme gelen konudur. 1990’ların sonunda ise bu kavrama bir de “Duygusal Zekâ” kavramı eklenmiştir.

Duygusal Zeka Üzerine Araştırma

Peter Salovey ve John Mayer, bu konu ve kavram üzerine araştırmalar yapmış ve neticede ise duygusal zeka kavramını şu şekilde ifade etmiştir;

Kişinin, kendisinin ve diğerlerinin hislerini ve duygularını izleme, bunlar arasında ayırım yapma ve bu bilgiyi düşünce ve eylemlerinde kullanma becerisini içeren sosyal zekânın bir alt kümesidir

Peter Salovey ve John Mayer

Duygusal Zeka Üzerine Yazılan Kitaplar

1995 yılında bu kavramın popülerlik kazanması üzerine birçok kitap kaleme alınmaya başladı. “Duygusal Zeka Neden IQ’dan Daha Önemlidir?” adlı kitabın yazarı Daniel Goleman da bunların ilklerinden idi. Ayrıca Time Dergisinin kapak konusu olmayı da başarmıştır. Yazar D. Goleman için duygusal zeka, çok boyutlu bir kavramdır. Kendisini hareketlendirebilme, aksiliklere karşın yola devam edebilme, dürtüleri kontrol ederek tatmin duygusunu erteleyebilme ve ruh halini düzelte bilme bileşenidir. Bu bileşen aynı zamanda bünyesinde sıkıntıların düşünülmesini engelleme haline izin verme ve verememe, empati kurabilme, umutlu olabilme gibi durumlara da sahiptir.

Peki, Yaşam Kalitesi İçin Duygusal Zeka Neden Önemlidir?

İnsanın olumlu ve olumsuz bütün davranışlarıyla alakalı olan bu zeka türü, aslen psikoloji literatüründe bir zeka türü olarak kabul görmez, gördüğü belirtilse de tartışma konusudur. Fakat sorun literatürde yer alıp almaması değildir. Yukarıda dile getirilenlerin insan ve toplum hayatındaki yerini ve önemini anlamak için dahi bir kişiliğe sahip olmaya gerek yoktur.

Birçok araştırma gösteriyor ki, mutluluk, yaşam kalitesi, evlilik doyumu, iş tatmini, sosyal ilişkiler, fiziki ve psikolojik sağlık, olumlu-olumsuz ilişkiler duygusal zekanın ortaya koyduğu unsurlardır. Aynı zamanda stres, anti-sosyal davranışlar, kötümserlik ve kaygı, umutsuzluk, saldırgan tutum, yalnızlık hissi, depresyon ve anarşist bakış açısı yine duygusal zeka ile ilişkilidir. Bireylerin yaşam kalitesini ileri, orta ve geri olarak etkileyen unsurlardan biriside bireyin duygusal zekasıdır.

Duygusal Zekası Yüksek Birey Özellikleri

Hissi zeka da denilen bu niteliği yüksek olan bireylerin özellikleri incelendiğinde yaşam kalitesini doğrudan etkilen birçok unsur ve davranış gözlemlenebilmektedir.

  • Olumlu olan duyguları normal bireylere göre daha fazla yaşıyor ve daha mutlu hissediyorlar.
  • İlişkileri kaliteli ve doyurucu yapıdadır.
  • Günlük sıkıntı ve stres ile mücadelede daha başarılıdırlar.
  • Alkol, sigara ve uyuşturucu gibi bağımlılıkları yok veya neredeyse yok seviyesindedir.
  • Anksiyete, depresyon, buhran, bunalım gibi duygu bozuklukları nadiren yaşamaktalar.
  • Fizikî sağlıkları iyi durumda ve kendilerine bakmaktadırlar.
  • Davranışları gözlemlendiğinde sağlıklı davranışlar sergilemektedirler.
  • İş ile evlilik hayatı arasındaki bağlantıyı iyi kurmuş, doyumu sağlayabilmişlerdir.
  • Salgırgan, anti-sosyal davranışları çok az göstermektedirler.
  • Az yalnız ve azami umutsuzluk duygusu hissetmektedirler.

Yaşam Kalitesini Olumlu Etkilemesine Yönelik Hissi Zeka

Bilimsel ve akademik düzeyde hissi zekanın gelişimi, yaşam kalitesine yükseltici etkileri üzerine pek elle tutulabilir araştırma yapılmamıştır. Buna rağmen kişisel gelişim uzmanları, birey yaşam düzenleyicileri, psikoloji uzmanları ve rehberler birtakım tavsiyelerde bulunmaktadır.

Öncelikle bu zeka türünün varlığı ve gelişimi konusunda birey ve aile fertlerinin bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Okullarda ve eğitim kurumlarında ülke bazında ne kadar pek önemsenmese de bizler, birey olarak bu bilinci kazandırmalıyız. Aile ebeveyn ve üyelerinin çocuklara ve çevreye olan yaklaşımı yaşam kalitesi ve doğrudan duygusal zeka gelişimi açısından önemlidir. Olumlu ve olumsuz etkileyebilmektedir. Herhangi bir tavır ve davranış, ciddi manada bireyin hissi zekasının gelişimini etkilemekte ve gelişim evresinin nasıl şekilleneceğini belirleyebilmektedir.

Peki, Çocuk ve Aile Üyelerinin Yaşam Kalitelerini Artırmaya Yönelik Duygusal Zekanın Geliştirilmesi İçin Ne Yapmak Gerekiyor?

  • Öncelikle aile bireyleri böyle bir kavramın varlığından haberdar edilmeli, durum ve olgusu üzerine bilinçlendirilmelidir.
  • Güçlü, azimli, kararlı, umutlu ve çalışkan bireyler yetiştirmenin yaşam kalitesine etkileri üzerine kapsamlı bilinç oluşturulmalı ve bu duygu hallerinin hissi zeka ile ilişkili olduğu konusunda bilgilendirme yapılmalıdır.

Öğretmenin Yapması Fayda Sağlayacaklar:

Hisler ve yaşam kalitesi üzerine yeterli araştırma yapması, doğru ve etkin bir bilince sahip olması önemlidir. Kendi, ailesi ve öğrencileri için doğru, etkin his yönetim programı oluşturmalı, kademeli olarak uygulamalıdır. Öğrenci ve kendi aile bireyleri ile olan ilişkilerde iyi gözlemler yapmalı, etkin notlar alarak birkaç ay sonra gözlem neticesinde değerlendirme yapmalıdır.

Öğrencinin Yapması Fayda Sağlayacaklar:

Bol miktarda yaşam kalitesi ve his yönetimi üzerine okumalı, kendi duygularını iyi değerlendirip, büyükleri ve öğretmenleriyle paylaşmalıdır. Her davranış ve duygu halini ölçümlemek ve çözümlemek için rehber öğretmenlerinden destek almalıdır. Her davranış ve düşüncenin yaşam kalitesini olumsuz/olumlu etkileyeceğinin bilincinde olmalıdır.

Aile Üyeleri ve Ebeveynlerin Yapması Fayda Sağlayacaklar:

Önce kendiniz. Aile büyükleri olarak anne ve babaların öncelikle kendi yaşam kalitelerini yükseltici davranış ve pratikler kazanması gerekiyor. Hissi zekanın gelişimi için gereken adımları tamamlaması ve çocuklarının da bu yolda ilerlemesini sağlaması önemlidir. Çocuklara çok sık tavsiye ve nasihat etmekten ziyade örnek davranış ve hayattan örnek yaşantısal durumlarla dersler verilmeli, akabinde deneyim kazandırılarak tavsiyede bulunulmalıdır.

Duygusal zekanızın ve yaşam kalitenizin yüksek, hislerinizin ve düşünceleriniz berrak olması umuduyla…

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir